GİRİŞ
6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun (“TTK”) 638 ila 640’ncı maddelerinde öngörülen limited şirketlerde ortaklıktan çıkma ve çıkarılmaya ilişkin hükümler, şirket ortaklarının hisse devri dışında bir yöntem ile ortaklıktan ayrılmasına olanak sağlamaktadır.
I. Ortaklıktan Çıkma
Limited şirketlerde bir ortağın ortaklıktan çıkması, (a) şirket ana sözleşmesinde ortaklıktan çıkma sebeplerinin düzenlenmiş olması halinde, bu sebeplerden birinin gerçekleşmesine dayalı olarak Şirket genel kurulunca alınacak bir karar ile, veya (b) şirket ana sözleşmesinde ortaklıktan çıkmaya ilişkin hükümlere yer verilmemiş olması ihtimalinde, haklı sebeplere dayalı olarak açılacak bir ortaklıktan çıkma davası ile mümkün olabilmektedir.
1. Ana Sözleşmedeki Hükümlere Dayalı Olarak Çıkma
TTK’nın 638’nci maddesinin 1’nci fıkrası uyarınca, şirket ana sözleşmesi ile ortaklara ortaklıktan çıkma hakkı tanınabilmekte ve bu hakkın kullanımı serbest bırakılabileceği gibi belirli koşullara da bağlanabilmektedir.
Türk Ticaret Kanunu, Madde 638:
(1) Şirket sözleşmesi, ortaklara şirketten çıkma hakkını tanıyabilir, bu hakkın kullanılmasını belirli şartlara bağlayabilir.
Şirket ana sözleşmesine ortaklıktan çıkmaya ilişkin hükümlerin eklenmesi sırasında dikkat edilmesi gereken bir husus, TTK’nın 357’nci maddesinde düzenlnen eşit işlem ilkesidir. Bu kapsamda, ortaklıktan çıkma hakkının ve hakkın kullanımına ilişkin koşulların tüm ortaklar için eşit şekilde belirlenmesi gerekmektedir.
Şirket ana sözleşmesinde ortaklıktan çıkma hakkının düzenlenmiş olması ve bu koşulların gerçekleşmiş olması halinde ortaklıktan çıkmak isteyen ortak, çıkma iradesini şirkete bildirerek ortaklıktan ayrılabilecektir. Ana sözleşmede herhangi bir şekil şartının belirlenmemiş olması halinde, söz konusu bildirim hiçbir şekil şartına bağlı olmaksızın yapılabilmektedir. Bununla birlikte, ispat kolaylığı sağlanması açısından bildirimin yazılı şekilde yapılması ve şirket tarafından bu bildirimin alındığına ilişkin bir belgenin temin edilmesi faydalı olmaktadır.
2. Haklı Sebeplere Dayalı Olarak Çıkma
Şirket ana sözleşmesinde ortaklıktan çıkmaya ilişkin hükümlere yer verilmemiş olması halinde izlenebilecek olan bir diğer yol, şirket ortağının, haklı sebeplerin varlığına dayalı olarak ortaklıktan çıkma talebinde bulunmasıdır.
Türk Ticaret Kanunu, Madde 638:
(2) Her ortak, haklı sebeplerin varlığında şirketten çıkmasına karar verilmesi için dava açabilir. Mahkeme istem üzerine, dava süresince, davacının ortaklıktan doğan hak ve borçlarından bazılarının veya tümünün dondurulmasına veya davacı ortağın durumunun teminat altına alınması amacıyla diğer önlemlere karar verebilir.
TTK’nın 638’nci maddesinin 2’nci fıkrası, haklı sebeplerin varlığına dayalı olarak ortaklıktan çıkma hakkının dava yoluyla kullanılmasını öngörmektedir. Bununla birlikte, söz konusu talebi dava yoluyla ileri sürmeden önce Şirket’e bildirim yapılması ve bu yolla ortaklıktan çıkılması da mümkündür.
Türk Ticaret Kanunu, Madde 245:
“Haklı sebep, şirketin kuruluşuna yol açan fiili veya kişisel sebeplerin şirketin işletme konusunun elde edilmesini imkânsız kılacak veya güçleştirecek şekilde ortadan kalkmış olmasıdır; özellikle;
a) Bir ortağın, şirketin yönetim işlerinde veya hesaplarının çıkarılmasında şirkete ihanet etmiş olması
b) Bir ortağın kendisine düşen asli görevleri ve borçları yerine getirmemesi,
c) Bir ortağın kişisel menfaatleri uğruna şirketin ticaret unvanını veya mallarını kötüye kullanması,
d) Bir ortağın, uğradığı sürekli bir hastalık veya diğer bir sebepten dolayı, üstüne aldığı şirketin işlerini yapmak için gerekli olan yeteneği ve ehliyetini kaybetmesi
TTK’nın 245. maddesinde yer verilen haklı sebepler, sınırlı sayı ilkesine tabi olmayıp, maddedeki haller dışında kalan bir olay da haklı sebep olarak değerlendirilebilecektir. Bu kapsamda, ortaklıktan çıkma sebebinin haklı sebep oluşturup oluşturmadığının, her bir somut olay bazında, olay özelliklerine göre değerlendirilmesi gerekmektedir. Ortaklıktan çıkmayı haklı gösterecek herhangi bir sebebin bulunması halinde ortaklıktan çıkmak isteyen ortak, ilk olarak şirkete yapacağı bir bildirim ile ortaklıktan çıkmayı talep edebilecektir. Bu talebin kabul görmemesi halinde ise, çıkma talebini dava yoluyla ileri sürebilecektir. Bu halde, ortaklıktan çıkmak isteyen ortağın, şirket merkezinin bulunduğu yerdeki Asliye Ticaret Mahkemelerinde, şirket tüzel kişiliğine karşı ortaklıktan çıkma davası açması gerekecektir.
3. Çıkmaya Katılma
TTK’nın 639’ncu maddesi çıkma talebini şirkete bildiren veya çıkma davası açan ortak dışındaki şirket ortakları için “çıkmaya katılma” hakkını öngörmektedir.
Türk Ticaret Kanunu, Madde 639:
(1) Ortaklardan biri şirket sözleşmesindeki hükme dayanarak çıkma istediği veya haklı sebeplerden dolayı çıkma davası açtığı takdirde, müdür veya müdürler gecikmeksizin diğer ortakları bundan haberdar ederler.
(2) Diğer ortaklardan her biri, haberin kendisine ulaştığı tarihten itibaren bir ay içinde;
a) Şirket sözleşmesinde öngörülen haklı sebep kendisi yönünden de geçerliyse, kendisinin de çıkmaya katılacağını müdürlere bildirmek,
b) Açacağı bir dava ile haklı sebepler dolayısıyla çıkma davasına katılmak, hakkına sahiptir.
TTK’nın 639’ncu maddesi uyarınca, müdürler ortaklardan birinin kendilerine yönelttiği veya mahkeme aracılığıyla ileri sürdüğü çıkma talebini diğer ortaklara bildirir. Bu aşamada, çıkma sebepleri kendi nezdinde gerçekleşen diğer ortaklar da, bu bildirimden itibaren 1 aylık süre içinde çıkmaya katılma hakkından yararlanabilirler. Hakkın kullanımı için, çıkmaya katılmak isteyen ortakların bu taleplerini şirket müdürlerine bildirmeleri veya mahkemeden çıkmaya katılmayı talep etmeleri gerekmektedir.
II. Ortaklıktan Çıkarma
TTK’nın ortaklıktan çıkarmayı düzenleyen hükümlerine göre, ortaklıktan çıkarma da (a) şirket ana sözleşmesinde gösterilen çıkarma hallerinden birinin gerçekleşmesi halinde alınacak bir genel kurul kararı ile veya (b) haklı sebeplere dayalı olarak açılacak bir ortaklıktan çıkarma davasının olumlu sonuçlanması ile mümkün olacaktır.
1. Ana Sözleşmedeki Hükümlere Dayalı Olarak Çıkarma Şirket sözleşmesinde, sözleşme serbestisi ilkesi çerçevesinde, bir ortağın genel kurul kararıyla ortaklıktan çıkarılmasını mümkün kılacak sebepler gösterilebilir.
Türk Ticaret Kanunu, Madde 640:
(1) Şirket sözleşmesinde, bir ortağın genel kurul kararı ile şirketten çıkarılabileceği sebepler öngörülebilir. Genel kurulda, ana sözleşmede öngrülen sebeplerden biri dolayısıyla bir ortağı şirketten çıkarma yönünde karar verilebilmesi için, oy hakkı bulunan esas sermayenin tamamının salt çoğunluğunun olumlu oyu aranmaktadır. Öte yandan, genel kurul kararı ile ortaklıktan çıkarılmasına karar verilen ortak, çıkarma kararına karşı, kararın noter aracılığıyla kendisine bildirilmesinden itibaren üç ay içinde iptal davası açabilecektir.
Türk Ticaret Kanunu, Madde 640:
(2) Çıkarma kararına karşı ortak, kararın noter aracılığıyla kendisine bildirilmesinden itibaren üç ay içinde iptal davası açabilir.
2. Haklı Sebeplere Dayalı Olarak Çıkarma
Ortaklıktan çıkmada olduğu gibi, çıkarmada da, şirket ana sözleşmesinde çıkarmaya ilişkin hükümler bulunmasa dahi, haklı sebeplerin varlığı halinde ortaklardan birinin ortaklıktan çıkarılması mümkün olabilmektedir.
Türk Ticaret Kanunu, Madde 640:
(3) Şirketin istemi üzerine ortağın mahkeme kararıyla haklı sebebe dayanılarak şirketten çıkarılması hâli saklıdır. Haklı sebeplerin varlığı halinde şirket, bir ortağı şirketten çıkarmak için ortaklıktan çıkarma davası açma imkanına sahiptir. Bu halde, haklı sebeplerin varlığına dayalı olarak bir şirket ortağının ortaklıktan çıkarılması, Şirket tüzel kişiliğinin, çıkarılmak istenen ortak aleyhine açacağı ortaklıktan çıkarma davası ile mümkün olacaktır. Ortaklıktan çıkarma davasının açılması halinde hakim, ileri sürülen sebebin haklı sebep oluşturup oluşturmadığını inceleyerek sonuca varacaktır.
SONUÇ
Yukarıda açıklandığı üzere, bir limited şirket ortağının ortaklıktan ayrılması veya bir ortağın ortaklıktan çıkarılması, şirket ana sözleşmesinde gösterilen sebeplerden birinin gerçekleşmesi halinde genel kurul kararıyla veya haklı bir sebebin varlığı halinde mahkeme kararı ile mümkün olmaktadır. Ortaklıktan çıkma veya çıkarmaya ilişkin bir ihtiyacın gündeme gelmesi halinde, limited şirketlerin ve şirket ortaklarının arzu edilen sonuca daha hızlı ulaşabilmeleri için, kuruluş aşamasında ana sözleşme düzenlenirken çıkma ve çıkarılmaya ilişkin hükümlere yer verilmesi veya mevcut ana sözleşmenin daha sonraki bir aşamada bu yöndeki hükümleri içerecek şekilde tadil edilmesi faydalı olacaktır. ■
