Yardım Toplama Mevzuatı Kapsamında Online Platformlar Üzerinden Gerçekleştirilen Bağış ve Yardım Toplama Faaliyetleri

GİRİŞ

İnternet hizmetlerinin gelişmesiyle birlikte özellikle dernek ve vakıflar ile diğer kurum ve kuruluşların, online platformlar vasıtasıyla bağış toplama faaliyetine giriştikleri görülmektedir. Aynı şekilde, ticari faaliyetler dolayısıyla elde edilen gelirlerden belli bir kısmının çeşitli kurum ve kuruluşlara bağışlanması üzerine kurulu iş modellerini esas alan eticaret platformlarının sayısında da ciddi bir artış gözlemlenmektedir. Bu yazı ile MENTA Avukatlık Bürosu, online platformlar üzerinden yapılacak bağış toplama ve bağışta bulunma faaliyetlerinin yürürlükteki mevzuata uygunluğunu değerlendirmektedir.

BAĞIŞ VE YARDIM TOPLAMA FAALİYETLERİNE İLİŞKİN MEVZUAT

Online platformlar üzerinden bağış toplama faaliyetine ilişkin uygulanabilecek olan mevzuat, “bağış ve/veya yardımda bulunma faaliyeti” ile “bağış ve/veya yardım toplama faaliyeti” arasında bir ayrım yapılmak suretiyle değerlendirilmelidir.

1. Bağış ve/veya Yardımda Bulunma Faaliyetlerine İlişkin Mevzuat

Online platformlar vasıtasıyla, belirli kurum ve/veya kuruluşa bağışta bulunulması, tipik bir karşılıksız kazandırma (bağışlama) işlemi olarak nitelendirilebilecektir. Bağışlama işlemi, hukukumuzda 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun (“TBK”) 285 ila 298 sayılı maddeleri arasında düzenlenmektedir. TBK’nun ilgili maddeleri uyarınca, fiil ehliyetine sahip olan her gerçek ve/veya tüzel kişi bağışlama sözleşmesi/işlemi yapabilmektedir. Bununla birlikte, gerçek ve/veya tüzel kişilerin sahip oldukları mal varlıklarını herhangi bir kişiye, kurum ve/veya kuruluşa bağışlamaları faaliyetini düzenleyen ve bu konudaki usul ve esaslarına ilişkin TBK hükümleri haricinde daha özel nitelikte bir düzenleme bulunmamaktadır.

Online platformlar aracılığıyla yapılan bağışlamalar, esasen basit bir bağışlama işleminden ibarettir. Bu tür işlemler ise, irade ve sözleşme serbestisi ilkeleri çerçevesinde herhangi bir hukuki sorun arz etmemektedir.

2. Bağış ve/veya Yardım Toplama Faaliyetlerine İlişkin Mevzuat

Bağış ve/veya yardımda bulunma faaliyetlerinin aksine, “bağış ve yardım toplama” faaliyetleri hakkında hukukumuzda özel nitelikte bir takım düzenlemeler bulunmaktadır. Bu kapsamda ilgili faaliyet türü, 2860 sayılı Yardım Toplama Kanunu (“Yardım Toplama Kanunu”) ve Yardım Toplama Esas ve Usulleri Hakkında Yönetmelik’in (“Yardım Toplama Yönetmeliği”) kapsamına girmektedir. Yardım Toplama Kanunu uyarınca, yalnızca Bakanlar Kurulu’nca belirlenmiş kamu yararına çalışan dernek, kurum ve vakıflar herhangi bir kurum veya kuruluşun iznine tabi olmaksızın yardım ve bağış toplama faaliyetlerinde bulunabilmektedirler. Kamuya yararlı dernek, kurum ve vakıflar haricindeki diğer tüm gerçek ve tüzel kişiler ise, yardım ve/veya bağış toplama olarak nitelendirilebilecek herhangi bir faaliyete girişmeden önce, ilgili makamların iznini almak durumundadırlar. Yardım Toplama Kanunu’nun “İzin Alma Zorunluluğu” başlıklı 6. Maddesi ile Yardım

Toplama Yönetmeliği’nin aynı konuya ilişkin 5. Maddesi aşağıdaki gibidir:

Yardım Toplama Kanunu, Madde 6:

Kişiler ve kuruluşlar, yetkili makamdan izin almadan yardım toplayamazlar. Ancak, kamu yararına çalışan dernek, kurum ve vakıflardan hangilerinin izin almadan yardım toplayabilecekleri, İçişleri Bakanlığının önerisi üzerine Bakanlar Kurulunca belirlenip ilan edilir.

Yardım Toplama Yönetmeliği, Madde 5:

Bakanlar Kurulunca izin almadan yardım toplayabileceği kararlaştırılan kamu yararına çalışan dernek, kurum ve vakıflar dışındaki kişi ve kuruluşlar, 2860 sayılı Kanunun 7 nci maddesi ile belirlenen makamlardan bu Yönetmelikte belirtilen usule göre izin almak zorundadırlar. Bakanlar Kurulunca izin almadan yardım toplayabileceği kararlaştırılan dernek, kurum ve vakıflar, bu Yönetmelik kapsamına giren yardım toplama faaliyetlerini 2860 sayılı Kanunun 7 nci maddesi ile tespit edilen usule göre ilgili ve yetkili makamlara bildirmekle yetinirler. Dolayısıyla, yardım ve bağışta bulunma faaliyetinden ayrı olarak, yardım ve bağış toplama faaliyetlerinin bir takım koşullara tabi tutulduğunu ve bu kapsamda, bu türden faaliyetlerin, izne tabi tutulmak suretiyle denetim altında tutulduğunu söylemek mümkündür.

3. Yardım Toplama Faaliyetinde Bulunan Kuruluşların Online Bağış Toplayan Platformlara Katılımı

Yardım Toplama Mevzuatı kapsamında, yardım toplama faaliyetlerine ilişkin yetkilendirme ve izinlere sahip dernek ve kuruluşların online platformlar üzerinden bağış toplama faaliyetinde bulunmalarında herhangi bir hukuki engel bulunmamaktadır. Aynı şekilde, bu dernek veya kuruluşların kendileri adına bağış toplayan platformlarda yer almaları açısından da herhangi bir hukuki engel bulunmamaktadır. Bu noktada önem arz eden husus, online platformlar üzerinden, gerekli yetki ve izinlere sahip olan dernek veya kuruluşlar adına yardım toplama faaliyetlerinde bulunacak gerçek ve/veya tüzel kişilerin, ilgili dernek veya kuruluş tarafından yetkilendirilmiş olmasıdır. Konuya ilişkin İçişleri

Bakanlığı Hukuk Müşavirliği’nce hazırlanan hukuki görüş şöyledir:

İçişleri Bakanlığı Hukuk Müşavirliği Hukuki Görüşü, T. 28.05.2009, Sayı 8234:

Derneklerin merkezinin, şubesinin veya temsilciliğinin bulunduğu yerde, yönetim kurulu üyeleri veya yönetim kurulunca yetkilendirilerek adına yetki belgesi düzenlenmiş kişiler tarafından, alındı belgesi karşılığında veya derneğin kendi web sitesi üzerinden bağış kabul edilebileceği; ancak, organizasyonlarda bulunularak, ilan edilerek, duyuru yapılarak ya da kapı kapı dolaşılarak kişi ve kuruluşlardan yardım yapması istenilecek ise, 2860 sayılı Yardım Toplama Kanunu kapsamında hareket edilmesi gerektiği ifade edilmiştir.

SONUÇ

Yukarıda açıklanan bilgiler ışığında, hangi ad altında olursa olsun, belirli bir organizasyonun, kendi ad ve hesabına yardım toplama faaliyetine girişmesi durumunda, bu organizasyonun yetkili idari makamlardan, ilgili faaliyete ilişkin gerekli izinleri alması gerekmektedir. Ancak bir online platformun, belirli bir organizasyon adına yardım toplama faaliyetinde bulunacak olması durumunda, yalnızca bu online platformun, adına yardım toplayacağı organizasyon tarafından yetkilendirilmiş olması gerekmektedir. ■